Zelfredzaamheid

Mensen zelf de regie geven (zelfredzaam zijn) is een veel gehoord doel binnen gemeenten. Veelal ingegeven om de zoveelste bezuiniging in de zorg naar/voor eigen inwoners vorm te geven, allemaal omdat de landelijke overheid de zorg over de schutting van gemeente gooit. Gemeenten doen dit onder de noemer “Transformatie”.
Met kreten als “meer aandacht besteden aan de zelfredzaamheid van de inwoner” en het “versterken van de eigen regie” wordt de suggestie gewekt dat afhankelijkheid de kop in moet worden gedrukt en zelfredzaamheid het toverwoord is.

Heel veel mensen, met of zonder beperking zijn in meer of mindere mate afhankelijk. We zijn afhankelijk van andere mensen, de overheid en nog veel meer. Voor mensen met een beperking of een chronische ziekte geldt dat ze veel vaker afhankelijk zijn, dan dat ze zelfstandig kunnen zijn, hoe graag zo ook anders zouden willen.
Door afhankelijkheid te betitelen als een probleem, werkt de (lokale) overheid ‘ongemerkt’ mee aan het vergroten van ongelijkwaardigheid.

Naar school gaan, boodschappen doen of andere activiteiten ondernemen, wanneer niet zelf kunt rijden of een auto hebt, ben je afhankelijk van vervoer. Voor mensen met een beperking of chronische ziekte betekent dit dat je moet wachten op een busje dat je naar je werk of bijvoorbeeld dagbesteding brengt. Als opstaan en aankleden niet vanzelfsprekend is, ben je ook daar afhankelijk. Wachten op hulp bij het wassen, aankleden en eten is dan aan de orde van de dag. Door alleen in te zetten op zelfredzaamheid wordt deze algemeen gebruikelijke afhankelijkheid vergeten.

Deze vorm van onmacht, het niet zelfstandig kunnen voorzien in vervoer of je persoonlijke verzorging, wordt door de (lokale) overheid vergroot doordat zij alleen maar oog hebben voor de ‘transformatie’ van de zorg. Het bevorderen van zelfredzaamheid is het devies. Voor mensen die zonder zorg kunnen leven geldt een andere standaard dan voor hen waarbij dit niet vanzelfsprekend is. Ongelijkwaardigheid tussen deze groepen mensen wordt hierdoor gevormd. 

Als persoon (die ook gebruik moet maken van zorg) krijg ik in toenemende mate signalen dat mensen nu geen of te weinig zorg ontvangen dan dat noodzakelijk is. Dit aan de orde stellen bij de (lokale) overheid vinden ze lastig omdat ze bang zijn dat dit negatieve gevolgen heeft voor het deel zorg dat ze nu wel krijgen. Ervaringen of verhalen van anderen (vaak met heel andere casus) zijn hier de oorzaak van, maar deze verhalen zorgen er wel voor dat bij het uitblijven van passende zorg uiteindelijk de afhankelijkheid toe zal nemen.

Om de gecreëerde ongelijkwaardigheid terug te dringen is het noodzakelijk dat (lokale) overheden een spiegel voor gehouden wordt. De gemeentelijke onafhankelijke Rekenkamer heeft dit in het verleden gaan voor het sociaal domein in zijn algemeen en recentelijk (voor de gemeente Duiven) over de jeugdzorg. Deze spiegels geven de (lokale) overheden de mogelijkheid om uit een onafhankelijk onderzoek met aanbeveling lering te trekken over de koers van de transformatie én kunnen hiermee de koers bepalen voor de toekomst. 
Het is hoog tijd dat ‘het meer zorg besteden aan de zelfredzaamheid van de inwoner’ wordt omgebogen naar ‘het meer zorg besteden aan de zelfredzaamheid van de inwoner, zonder hierbij de afhankelijkheid uit het oog te verliezen’.